Rationeel voorschrijven van benzodiazepinen en verwante geneesmiddelen bij slaapstoornissen

Afbeelding
benzodiazepines
Naar aanleiding van de publicatie van de resultaten van de 5de Sciensano COVID-19 gezondheidsenquête en de enquête van het FAGG over het gebruik van slaappillen, wil het FAGG patiënten en zorgverleners aanmoedigen om benzodiazepines en "Z-drugs" correct te gebruiken in het kader van slaapstoornissen.

In december 2020 publiceerde Sciensano de voorlopige resultaten van zijn vijfde COVID-19 gezondheidsenquête. Hieruit bleek dat het percentage mensen dat in december 2020 kalmerende middelen of slaappillen gebruikte (21%) hoger was dan de cijfers van de bevolking die via de gezondheidsenquête van 2018 werden verkregen (waar 13% aangaf ze in de afgelopen 2 weken te hebben gebruikt). Van de 21% gebruikers is 42% begonnen of meer gaan gebruiken sinds de gezondheidscrisis. Dit geldt met name voor de jongere leeftijdsgroepen: driekwart van de 18-24-jarigen die kalmerende middelen of slaappillen gebruiken, zegt dat hun gebruik is begonnen of toegenomen sinds de crisis.

Daarnaast heeft het FAGG in februari 2021 de resultaten gepubliceerd van de online-enquête over het gebruik van benzodiazepines en verwante geneesmiddelen voor slaapstoornissen.

De meeste patiënten hadden een veel langere gebruiksduur gerapporteerd dan was aanbevolen en meer dan één op de drie patiënten vertoonde tekenen van psychologische afhankelijkheid van de behandeling. Indien het nodig is, kunnen slaapstoornissen worden behandeld met geneesmiddelen, bij voorkeur met een middellang werkend benzodiazepine of "Z-drugs". Het FAGG herinnert eraan dat er tot op heden geen overtuigend bewijs is dat "Z-drugs" minder bijwerkingen of afhankelijkheid veroorzaken dan benzodiazepines.

Het FAGG moedigt gezondheidswerkers aan om de risico's van dit soort medicatie met hun patiënten te bespreken alvorens een dergelijke slaappil voor te schrijven. Benzodiazepinen en "z-drugs" kunnen inderdaad onder meer leiden tot stoornissen van het zenuwstelsel (slaperigheid, anterograad amnesie ...), psychiatrische stoornissen (abnormaal gedrag, hallucinaties, slaapwandelen ...) en verhogen het valrisico bij ouderen. Een follow-up bezoek na een week wordt aanbevolen door de richtlijnen evidence based « eerste lijn behandeling van de volwassene bij slaapstoornissen ». Zo kunnen de gezondheidswerkers de doeltreffendheid van de behandeling en eventuele bijwerkingen met de patiënt bespreken. Bovendien moedigt het voorschrijven van benzodiazepine verpakkingen of "Z-drugs" met minder dan 30 tabletten, patiënten aan om terug te keren naar de arts als zij behoefte hebben aan voortzetting van hun behandeling en vermindert het risico dat patiënten hun behandeling langer laten duren dan de door hun arts voorgeschreven duur.

Er zijn verschillende middelen beschikbaar om zorgverleners te informeren over de behandeling van slaapstoornissen en het rationeel voorschrijven van slaappillen. In 2018 is een online help-handleiding ontwikkeld als onderdeel van een campagne « Slaap-en kalmeermiddelen, denk eerst aan andere oplossingen »  gecoördineerd door de FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu.

Het doel van deze gids is om artsen en apothekers te helpen om patiënten die klagen over slaapstoornissen beter te behandelen. Gezondheidswerkers kunnen ook verwijzen naar de richtlijnen evidence based « Eerste lijn behandeling van de slaapstoornissen bij de volwassenen »en naar de Transparantiefiches van de aanpak van slapeloosheid van het Belgisch Centrum voor Farmacotherapeutische informatie (BCFi vzw). Een e-learning over het rationeel gebruik van benzodiazepinen is ook beschikbaar op de website van de FOD Volksgezondheid.