De varianten, met name de Kappa-variant, volgen een nieuwe strategie om zich doeltreffender te binden aan de cellen die zij willen binnendringen. In plaats van de sterkte van hun binding aan een specifieke plaats op onze ACE2-receptoren - het belangrijkste toegangspunt van het coronavirus tot onze cellen - te vergroten, vermenigvuldigen zij de kleine bindingen over een groter gebied. Als gevolg daarvan is de "algemene" binding van de variant aan cellen stabieler. "Vanuit evolutionair oogpunt is dit een logische strategie, aangezien deze virussen onderhevig zijn aan talrijke stromingen op het niveau van het respiratoire epitheel, het weefsel dat het oppervlak van de luchtwegen bedekt," verklaart David Alsteens, onderzoeker aan de UCLouvain en coördinator van de studie die gepubliceerd werd in Nature Communications. Het team van David Alsteens testte ook de affiniteit en de binding van de twee soorten antilichamen die werden geproduceerd bij blootstelling aan de oorspronkelijke virusstam of aan het vaccin. Van deze twee antilichamen was er één niet meer in staat om de binding van het spike-eiwit van de Kappa-variant te blokkeren, en zo bescherming te bieden tegen het virus.

Betekent deze tweede vaststelling dat het tijd is om de vaccins aan de nieuwe varianten aan te passen? Nee, nog niet, volgens Sophie Lucas, immunologe en voorzitter van het Institut de Duve van de UCLouvain.

 "De huidige vaccins zijn ontwikkeld op basis van een pre-alfa-versie van het virus om het lichaam in staat te stellen een replica te maken van het spike-eiwit van dit virus en bijgevolg ons immuunsysteem op te wekken en op te voeden om zich te verdedigen tegen elke indringer die dit spike-eiwit op zijn oppervlak draagt. Het spike-eiwit is samengesteld uit meer dan 1200 aminozuren. Tussen de pre-alfa-versie van SARS-CoV 2 en de delta-variant die vandaag het meest circuleert, zijn slechts enkele aminozuren in dit spike-eiwit veranderd. Het vaccin produceert veel verschillende antilichamen die zich aan verschillende delen van dit eiwit binden om te voorkomen dat het zich aan onze cellen hecht en onze cellen infecteert. Als de meerderheid van de antilichamen die na vaccinatie worden geproduceerd, nog steeds in staat is zich aan het spike-eiwit van een variant te binden, zijn vaccins nog steeds zeer efficiënt tegen de variant in kwestie. Dit is momenteel het geval met de deltavariant. De vermindering van de werkzaamheid van het vaccin ten gevolge van enkele gemuteerde aminozuren in het spike-eiwit is reëel maar minimaal, vooral omdat de overgrote meerderheid van de antilichamen zich nog steeds elders op dit spike-eiwit van de delta-variant kan binden. Dit moet voortdurend worden gecontroleerd, maar voor het ogenblik heeft het geen zin de vaccins te wijzigen. Dit toezicht heeft geleid tot de ontdekking van de nieuwe omicron-variant, die de situatie vooralsnog niet verandert omdat er nog niet genoeg over bekend is. Het is met name nog niet bekend of de gewijzigde aminozuren in omicron de doeltreffendheid van vaccins of de immuniteit die wordt verworven na infectie met een eerdere variant, zullen verminderen.

Wanneer wordt het tijd om een nieuwe versie van vaccins te overwegen? "Mutaties worden continu gevolgd, net als bij influenza. Veel mensen weten dit niet, maar het griepvaccin is elk jaar een enorme klus waarbij meer dan 200 laboratoria over de hele wereld betrokken zijn om de mutaties en de doeltreffendheid van het griepvaccin te analyseren. Dit vaccin wordt elk jaar aangepast. Hetzelfde zal gelden voor SARS-CoV 2, de varianten daarvan en de doeltreffendheid van vaccins daartegen, die door vele deskundigen in de hele wereld worden onderzocht. De omicron variant is net ontdekt als resultaat van deze controle. Wanneer de immuniteit en de antilichamen die door de huidige vaccins en hun boosters worden opgewekt, niet langer volstaan om de circulerende varianten te bestrijden, zal het tijd zijn om de vaccins aan te passen. Het is mogelijk dat dit met omicron zal gebeuren, maar dit is op dit ogenblik niet bekend en zal tijd vergen om vast te stellen. Idealiter zouden we natuurlijk een vaccin willen kunnen ontwikkelen dat ons immuunsysteem zou opvoeden tegen een stabiel onderdeel dat alle varianten van SARS-CoV 2 gemeen hebben. Een universeel vaccin dus."