Obesitas is een chronische ziekte op zich, en het effect ervan op morbiditeit en mortaliteit is des te belangrijker op mondiaal niveau omdat de incidentie ervan in de meeste landen toeneemt, niet alleen in de meest bevoorrechte. Obesitas kan levensbedreigend zijn. Dit is opnieuw gebleken tijdens de Covid-19-pandemie, waarbij zwaarlijvigheid een van de belangrijkste factoren van oversterfte was. De Europese regio staat dus wereldwijd op de tweede plaats wat de prevalentie van zwaarlijvigheid onder volwassenen betreft. In België heeft 59,5% van de volwassenen, meestal mannen, overgewicht of obesitas, tegenover 25,5% van de kinderen van 5 tot 9 jaar en 23,1% van de jongeren van 10 tot 19 jaar. Overgewicht en obesitas zijn een van de belangrijkste doodsoorzaken en oorzaken van handicaps in de Europese regio en veroorzaken naar schatting meer dan 1,2 miljoen sterfgevallen per jaar, wat overeenkomt met meer dan 13% van de totale mortaliteit.

Het is bekend dat zwaarlijvigheid het risico op vele niet-overdraagbare ziekten verhoogt, waaronder kanker, hart- en vaatziekten, diabetes mellitus type 2 en chronische aandoeningen van de luchtwegen. Overgewicht en zwaarlijvigheid worden inderdaad in verband gebracht met een verhoogd risico op het ontstaan van kanker op 14 plaatsen: borst, colon/rectum, nieren, baarmoederslijmvlies, lever, pancreas, slokdarm, galblaas, maag, eierstok, mond/keelholte/larynx, prostaat (in een gevorderd stadium). Volgens het WHO-rapport is zwaarlijvigheid waarschijnlijk rechtstreeks verantwoordelijk voor ten minste 200.000 nieuwe gevallen van kanker per jaar in de Europese regio. Een cijfer dat de komende jaren naar verwachting nog zal stijgen.

Een multidisciplinaire aanpak

De eerste therapieën zijn altijd gebaseerd op het optimaliseren van de levensgewoonten: dieetaanpak, hervatting van passende lichaamsbeweging. Therapeutische en gedragsopvoeding zal worden aangemoedigd, en psychologische follow-up is soms aangewezen. De patiënt moet worden bijgestaan door een multidisciplinair team.

"Het succes van deze multidisciplinaire aanpak hangt uiteraard af van de kwaliteit en de veiligheid van de interventie, maar de voordelen op lange termijn kunnen alleen worden gewaarborgd door frequente voedingscontroles en psychologische ondersteuning van de patiënt. Alvorens te oordelen over gewicht en lengte, over aanvaardingscriteria of niet, is het belangrijk te luisteren naar wat zij te zeggen hebben en hun leed te waarderen. Natuurlijk zijn berekeningen van het overgewicht nodig om de ernst van de zwaarlijvigheid te beoordelen. Maar de dialoog met de patiënt is essentieel om zijn motivatie en toekomstig vermogen om zich volledig te houden aan een multidisciplinaire behandeling te bepalen," verklaart Bart Van der Schueren, Obesitaskliniek in UZ Leuven en voorzitter van de Belgische Vereniging voor de Studie van Obesitas. "De aanbevelingen voor de behandeling van obesitas plaatsen dieetinterventies in de frontlinie. Maar deze verminderen het lichaamsgewicht slechts met 3 tot 5% in één jaar, en gewichtstoename is eerder regel dan uitzondering. Bariatrische chirurgie is doeltreffend, maar vooral geschikt in geval van ernstige zwaarlijvigheid of de aanwezigheid van significante complicaties zoals diabetes. Geneesmiddelentherapie is een aanvulling op de dieetbehandeling en kan helpen de kloof in effectiviteit tussen dieetvoorschriften en chirurgie te overbruggen.